Tipovi mentalnih poremećaja
In this page
Tipovi mentalnih poremećaja
Tipični mentalni poremećaji su: poremećaji povezani sa stresom, poremećaji prilagođavanja, anksiozni poremećaji, neuroze, opsesivno-kompulzivni poremećaj, depresije, manični poremećaji, bipolarni poremećaji, šizofreni poremećaji, demencija, poremećaji koji nastaju usled telesnih bolesti ili usled organske povrede mozga ili bolesti mozga, poremećaji koji nastaju usled zloupotrebe alkohola ili psihoaktivnih supstanci, poremećaji ishrane, poremećaji spavanja, poremećaji libida i psihoseksualne disfunkcije, poremećaji ličnosti, mentalna zaostalost.
Zapamtite!
Utvrđivanje tipičnih simptoma mentalnih poremećaja je od ključnog značaja za tačnu dijagnozu.
| Mentalne bolesti i poremećaji | Simptomi |
| poremećaji povezani sa stresom i poremećaji prilagođavanja | napetost, razdražljivost, loše raspoloženje, anksioznost i strahovi, kao i koncentracija iskustava o stresnim situacijama, konfliktima ili traumatičnim događajima |
| anksiozni poremećaji | difuzni, bezrazložni napadi straha koji dugo traju, neočekivani napadi anksioznosti u određenim situacijama/okolnostima (fobije) |
| opsesivno-kompulzivni poremećaj | ometajuće misli koje se neprestano vraćaju, brige, nagon za obavljanjem nepotrebnih aktivnosti, rituali |
| depresija | dugotrajni pad raspoloženja i smanjena mogućnost doživljavanja prijatnih iskustava, neprekidna briga, podložnost osećaju krivice, negativna rasuđivanja, pesimizam, oklevanje da se deluje i govori, pad funkcionalnog kapaciteta i elana, nepostojanje samoinicijative, usporenost, ograničena koncentracija, gubitak volje za životom, suicidalne misli |
| manični poremećaji | stanja naročito dobrog i vedrog raspoloženja, visoke energičnosti i hiperaktivnosti, povećanog samopouzdanja, veća komunikativnost nego što je uobičajeno, brz prelazak sa jedne misli na drugu, povećan nivo fizičke aktivnosti, neadekvatno visoko samopouzdanje, pogrešna procena situacija, neopravdani optimizam, sklonost ka ishitrenim i neopravdanim odlukama |
| bipolarni afektivni poremećaj (manično-depresivni poremećaj) | periodi uzastopnog smenjivanja manije i depresije koji traju nekoliko dana, nedelja ili čak meseci, manija i depresija slede jedna za drugom ili ih razdvajaju kraći ili duži periodi uravnoteženog ponašanja |
| šizofrenija | promene percepcije i tumačenja pojava u unutrašnjem i spoljnom svetu; pogrešna opažanja čula sluha, vida, dodira, ukusa i mirisa (halucinacije) pojava i objekata, koji ne postoje u stvarnom svetu ili postoje na način koji se razlikuje od percepcije pacijenta, pogrešna rasuđivanja, pogrešno tumačenje događaja, koje osoba sa šizofrenijom ne može da koriguje uprkos očiglednim dokazima koji govore u prilog tome da nisu u pravu (sumanutosti); pad u integraciji mentalnih funkcija: percepcije, razmišljanja, emotivne i motorne sfere, što vodi mentalnoj dezorganizaciji i teškoćama pri postupanju i donošenju odluka, neobičnim ponašanjima koja nisu jasna ljudima u okruženju; manja energija i motivacija i nedostatak interesovanja su mogući zajedno sa tendencijom ka padu aktivnosti i povlačenju iz društva. |
| sumanuti poremećaji | trajna, pogrešna rasuđivanja i tumačenja (sumanute ideje), preduzimanje radnji koje proističu iz njih, bez dezorganizacije psihe i ličnosti |
| poremećaji ishrane | gubitak apetita ili uzdržavanje od jela (anoreksija), prekomeran apetit i prejedanje (bulimija) |
| poremećaji spavanja | problemi sa uspavljivanjem, buđenje tokom noći, buđenje prerano ujutru, prekratak san, prekomerna pospanost |
| mentalna zaostalost | oštećenje pamćenja, razmišljanja (obrade informacija) i veština učenja (sticanja novih informacija) počev od ranog razvojnog perioda |
| demencija | sekundaran i progresivan gubitak kapaciteta pamćenja, naročito kada je reč o nedavno zapamćenim podacima, poremećaj pažnje i pad intelektualnih funkcija, progresivan gubitak veština koje se tiču svakodnevnih zadataka, mentalna zbunjenost i zbunjenost u ponašanju (prekomerna aktivnost, uznemirenost, agresija ili pasivnost, apatija, gubitak interesovanja, povremene epizode sumanutosti, halucinacije, poremećaji svesti); obično prisutna kod starijih ljudi |
| bolesti zavisnosti, poremećaji u vezi sa zloupotrebom alkohola i psihoaktivnih supstanci (lekova ili droga) | ponavljane intoksikacije, snažna potreba za uzimanjem psihoaktivnih supstanci, ograničena sposobnost kontrolisanja unosa psihoaktivnih supstanci, uzimanje supstanci uprkos povredama i po cenu prekida svih ostalih svakodnevnih aktivnosti, smanjena tolerancija i potreba za povećanim unosom psihoaktivnih supstanci, pojava mentalnih i telesnih negativnih simptoma nakon prekida uzimanja supstanci (simptomi apstinencije); hronične i ponovljene epizode intoksikacije mogu prouzrokovati različite sindrome mentalnih poremećaja, npr. depresija, anksioznost, sumanutosti, poremećaji ponašanja i demencija |
| poremećaji ličnosti | poremećaji koji počinju u pubertetu, trajni i loše prilagođeni (disfunkcionalni) šabloni unutrašnjih iskustava i ponašanja koji se ispoljavaju u kognitivnoj sferi (način na koji se pojave percipiraju i tumače), emotivnosti, neumereno emotivne reakcije i nedostatak kontrole mentalnih impulsa u odnosima sa drugim ljudima; sumnjičavost, mentalno povlačenje, koncentrisanje na sopstvene potrebe, niska tolerancija na frustraciju, emocionalna nestabilnost, impulsivnost, povodljivost, teatralnost, sitničavost, perfekcionizam, uplašenost, zavisnost (u zavisnosti od dominantnih šablona iskustava i ponašanja); patnja ili neželjeni uticaj na okruženje, poremećeni socijalni odnosi |
Česti simptomi mentalnih poremećaja
Zapamtite!
U velikom broju slučajeva, dijagnoza nije jednostavna jer većina simptoma nije specifična i mogu da ukazuju na različite poremećaje.
Na primer, poremećaji ishrane mogu da budu izolovani ili da postoje istovremeno sa drugim mentalnim poremećajima. Na primer:
- gubitak apetita je moguć i kod depresije i kod anksioznih poremećaja
- prekomeran apetit je moguć kod manije
- prejedanje ili gubitak apetita su mogući kod poremećaja povezanih sa stresom
- suzdržavanje od hrane ili promena navika u ishrani je tipična za šizofreniju i poremećaje sumanutosti
Slično tome, poremećaji spavanja mogu da budu spontani, tj. nepovezani sa drugim mentalnim poremećajima, ili nespecifični simptomi koji se javljaju kod brojnih drugih mentalnih poremećaja, na primer, u vezi sa stresom, depresijom, anksioznošću, manijom, poremećajima sumanutosti, kao i sa šizofrenijom i demencijom.
Kao i u slučaju navedenih smetnji, poremećaji libida i seksualna disfunkcija mogu da postoje istovremeno sa mentalnim poremećajima, ali se takođe mogu javiti kao neželjena dejstva nekih psihijatrijskih lekova ili kao primarni poremećaji (psihoseksualne smetnje).
Dobro je znati...
Svi navedeni poremećaji mogu biti sekundarnog simptomatskog karaktera, na primer, kao posledica povrede ili bolesti mozga ili usled sistemske bolesti koja utiče na centralni nervni sistem.
Takvi poreme ćaji mogu da se jave, između ostalog, i kao posledice neurodegenerativnih poremećaja, tumora, moždanih trauma, kao i usled infekcija, autoimunih, sistemskih-metaboličkih, endokrinih ili kardiovaskularnih bolesti.
Zapamtite!
Pre dijagnostikovanja mentalnog poremećaja, potrebno je da se utvrdi da li su sistemska oboljenja ili bolesti ili povrede mozga uzroci poremećaja.
Da li znate...
Još jedan važan faktor pri postavljanju dijagnoze može biti i potvrđena genetska sklonost (u porodičnoj istoriji), kao i analiza faktora koji izazivaju stres, bilo trenutno ili u prošlosti, koji mogu biti značajni za pojavu mentalnih poremećaja.